Қазақстан Үкіметі мүгедектігі бар балалардың жалпы білім беретін мектептерде білім алуын қамтамасыз етуі тиіс
Қазақстанда мүгедектігі бар балалардың көпшілігі сапалы инклюзивті білім ала алмай отыр, делінген жуырда жарияланған Human Rights Watch баяндамасында. Үкімет мүгедектігі бар балалардың құқығын қорғау мақсатында бірқатар маңызды қадамдар жасады, алайда барлық балаларға білім алуларына бірдей жағдай жасау үшін әлі көп шараларды қолға алу керек.
Алматы. 24 наурыз. Kazakhstan Today - Қазақстанда мүгедектігі бар балалардың көпшілігі сапалы инклюзивті білім ала алмай отыр, делінген жуырда жарияланған Human Rights Watch баяндамасында. Үкімет мүгедектігі бар балалардың құқығын қорғау мақсатында бірқатар маңызды қадамдар жасады, алайда барлық балаларға білім алуларына бірдей жағдай жасау үшін әлі көп шараларды қолға алу керек.
"Өмір соқпағында. Қазақстандағы мүгедектігі бар балаларға білім беру" баяндамасы қазақстандық білім беру жүйесінің мүгедектігі бар балаларды сегрегациялап, оңашалайтынын баяндайды. Мүгедектігі бар бала тұрғылықты жері бойынша жалпы білім беретін мектепте оқыған жағдайдың өзінде көптеген балалар мүгедектігі бар балалармен бірге жекелеген сыныптарда білім алады. Мыңдаған мүгедек балалар кей жағдайларда, тіпті үйлерінен алыста, арнайы мектептерде оқиды. Тағы көптеген балалар үйлерінде дәріс алады, оларға мұғалімдер аптасына ең жақсы дегенде, бірнеше сағатқа қана келеді. Интернат үлгісіндегі жабық психоневрологиялық мекемелерде балалар тіпті ешқандай білім алмайды, алатындары да мардымсыз.
"Мүгедек балалар да сапалы инклюзивті білім алуға, басқалармен бірге,қатар дәріс алуға мүмкіндік беретін саналы жабдықтармен қамтамасыз етілуге құқылы,- дейді Human Rights Watch-тің Орталық Азия бойынша аға зерттеушісі Мира Ритман. - Алайда,Қазақстанда мүгедектігі бар көптеген балалар білім беру жүйесінен де, жалпы қоғамдық ортадан да тыс қалып жатады".
Жоғарыда аталған баяндама үшін Human Rights Watch 2017 жылдың қыркүйегі мен 2018 жылдың желтоқсаны аралығында 150-ден астам адаммен сұхбаттасты. Біздің сұхбат берушілеріміздің арасында физикалық және интеллектуалдық мүгедектігі бар 49 бала мен жас адамдар,ондаған ата-аналар, мүгедек адамдардың құқығын қорғаушы активистер,құқық қорғаушылар мен халықаралық ұйымдардың қызметкерлері болды. Біз сондай-ақ мемлекеттік мекемелермен кездесулер өткізіп, корреспонденциялар алмастық. Қазақстанның ұлттық заңдылықтары мен халықаралық құқықтың тиісті нормаларын зерделедік.
Қазақстандағы инклюзивті білім берудегі негізгі кедергілердің бірі - психологиялық-медикалық-педагогикалық кеңес (ПМПК) болып табылады. Оның құрамында дәрігерлер, білім беру саласының мамандары бар. ПМПК тексеру жүргізгеннен кейін баланы қай мектепте оқытуға болатыны жөнінде қорытынды береді. ПМПК қорытындысы - кеңес қана, алайда, ата-аналар бізге айтқандай, іс-жүзіне келгенде мектепке бұл қорытындысыз қабылдамайды. Кейбір ата-аналар қадап айтқандай, тексерулер асығыс,өшпенділікпен және атүсті жасалады.
Біз сұхбаттасқан мүгедек балалар мектепке бара алмаған кезде өздерінің қоғамнан оқшау қалғандарын айтты. 13 жасар ДЦП-ға шалдыққан Миша (есімі белгілі себептермен өзгертіліп алынды) кресло-коляскамен қозғалады, Алматы облысындағы селолардың бірінде үйде оқиды. Басқа балалармен бірге мектепке барғанды армандайды: "Әрине, мектепке барғым келеді,онда көңілді! Мектепте әлдеқайда қызықты - барлық сабақтарға қатысасың. Балалар көп. Мектепте оқыған жақсы" дейді.
2015 жылы Қазақстан сапалы инклюзивті білім алу құқығына кепілдік беретін мүгедектер құқығы туралы Конвенцияны ратификациялады. Бұдан шығатын қорытынды, мүгедек балалар мен мүгедек емес балалар инклюзивті ортада, жалпы білім беретін мектептердің ортақ сыныптарында бірге оқуын қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды. Бұл ретте мүгедек балалар саналылық жабдықтарымен қамтамасыз етілуі тиіс, оның ішінде аудиовизуальді форматқа негізделген Брайль тілінде оқу материалдары, тыңдау кемістігі бар балаларға жест сабақтарын жүргізу, сыныпта оқу материалдарын игеруге,өзін-өзі күтуге, тәртібін бақылауға көмектесетін ассистенттер қызметі болғаны жөн.
2019 жылы үкімет жалпы білім беретін мектептердің 70 пайызын инклюзивті бағдарға көшіруге міндеттенген еді. 2018 жылдың желтоқсанында біз Алматыдағы осындай мектептердің бірқатарын аралап көрдік.
Байқалғанындай, инклюзивті деп аталатын мектептердің өзінде мүгедек балалар физикалық қолжетімділіктің жоқтығы,бейімделген оқу материалдарының тапшылығы, ассистенттердің болмауы сияқты кедергілерге тап болған. Осы орайда Human Rights Watch хабарлауынша, мүгедек балалар қазіргі кезде қазақстандық инклюзивті мектептерде негізгі орта білімнен төмен деңгейде дәріс алады.
Жалпы білім беретін мектептерде оқитын мүгедек балалар да, олардың ата-аналары да бізге өздері үшін инклюзивті білім алудың маңыздылығын айтқан. Мәликаның пікірінше, оның 9 жасар Даун синдромымен ауыратын ұлы Ілияға "оқу ұнайды. Ол басқалар жасаған нәрселерді көріп, өзі де соны жасайды...Ол өте көпшіл бола бастаған, өйткені тілдік орта бар.Әлеуметтік дағды қалыптаса бастаған,ол басқалаға еліктейді".
Қазақстан Үкіметі кепілді сапалы инклюзивті білім беруді қамтамасыз етуге күш салуы керек. Осы жұмыс аясында ПМПК қорытындысы де-факто ретінде қабылданбауы тиіс, ол мүгедек баланы жалпы білім беретін мектепке қабылдауда сүйенетін міндеттілікке жатқызылмауы керек.Мүгедектігі бар адамдармен бірлесе отырып, ПМПК-ның бүкіл жүйесін реформалау қажет. Оның бағдарын педагогтардың,ата-аналардың,дәрігерлердің позицияларын ескере отырып, балаға аса қажетті жалпы білім беретін мектепте білім алуына қолдау көрсету формасына бұру керек.
"Қазақстан Үкіметі мүгедектігі бар балалардың жалпы білім беретін мектептерде білім алуын қамтамасыз етуі тиіс. Олар басқа балалармен бірге табысты білім алатындай ортада болуы керек, қамқорлықты сезінуі керек,- дейді Мира Ритман. - Осы ретте ПМПК жүйесін реформалау жақсы бастама болар еді. Берілетін кеңестер мүгедектігі бар балаларға жалпы білім беретін мектептерде білім алуға жол ашуы тиіс".
Ақпаратты пайдаланѓан жаѓдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігініњ материалдарына авторлық қ±қық.
тақырып бойынша жаңалықтар
Ағымдағы жылы елімізде 1,5 млн га жерге егін егілді
ҚР Үкіметінің отырысы барысында ҚР ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров көктемгі егіс жұмыстарының барысы туралы баяндады, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.
Министрдің айтуынша, көктемгі дала жұмыстарын уақытылы әрі сапалы жүргізу мәселелері ерекше бақылауға алынған. Облыс әкімдіктерінің деректері бойынша биыл жалпы егіс алаңы 23,8 млн гектарды құрайды.
Мемлекет басшысының ауыл шаруашылығы дақылдарын әртараптандыру жөніндегі тапсырмасына сәйкес, бидайдың егістік алаңдары өткен жылмен салыстырғанда 426 мың гектарға қысқарып, 13,3 млн гектарды құрайды", - деді А. Сапаров.
Сонымен қатар, оның айтуынша, майлы дақылдар алаңын 373 мың гектарға және азықтық дақылдарды 66 мың гектарға ұлғайту жоспарлануда.
Тапсырма шеңберінде, суды көп қажет ететін дақылдарды қысқарту бойынша жұмыстар жүргізілуде, мақта алаңдарын 16 мың гектарға, күрішті 12 мың гектарға қысқарту көзделген.
Бүгінгі таңда еліміздің кейбір өңірлерінде егіс жұмыстары жүргізілуде, 1,5 млн га егілді. Ал жаппай егіс науқаны осы жылдың мамыр айының екінші онкүндігінде басталады", - деді А. Сапаров.
Оның айтуынша, көктемгі егіс жұмыстары кезінде ауа райының қолайлы болуы маңызды мәселе болып табылады. "Қазгидромет" болжамдық деректеріне сәйкес, республиканың басым бөлігінде ылғал қоры оңтайлы. Сондай-ақ фермерлер ылғалды сақтау жұмыстарын жүргізуде.
Биылғы 29 сәуірде, аталған мәселелер Министрлік жанында өткен дөңгелек үстелде салалық одақтардың, ғылымның, Қазгидрометтің және облыс әкімдіктерінің қатысуымен талқыланды. Дөңгелек үстел қорытындысы бойынша шаруаларға ауа райын ескере отырып, егудің оңтайлы мерзімдері бойынша ұсыныстар жеткізілді. Сонымен қатар министрдің айтуынша, әкімдіктердің деректері бойынша, бүгінгі күні қажетті 2,4 млн тонна тұқымның 99%-і бар. Қалған көлем Азық-түлік корпорациясының резерві есебінен қамтамасыз етіледі.
Бүгінгі таңда тұқымдарды ауамен қыздыру және дәрілеу жұмыстары жүргізіліп жатыр.
Дала жұмыстарын сәтті жүргізудің негізгі факторларының бірі - минералды тыңайтқыштарды қолдану. Бұл бағытта, министрдің айтуынша, Мемлекет басшысының тапсырмаларына сәйкес, осы жылға арналған жоспар 1,5 млн тоннаны құрайды, оның ішінде 900 мың тоннасы отандық зауыттардың өніміне тиесілі.
Жалпы, бүгінгі таңда шаруаларға 453 мың тонна тыңайтқыш тиеп-жөнелтілді, бұл 2024 жылға арналған жоспардың 30%-ын құрайды. Аталған бағыттағы жұмыс тек Қызылорда облысында ғана толық аяқталды. Қалған әкімдіктерге жұмысты жеделдету қажет.
Сонымен қатар тыңайтқыш өндірушілермен бөліп төлеу мәселесі пысықталды. Әкімдіктер зауыттармен барлық мәселелерді тікелей пысықтап, шаруалармен тиісті жұмыстар жүргізуі керек.
Сондай-ақ Айдарбек Сапаров Өнеркәсіп министрлігіне ішкі нарықты қажетті көлемде тыңайтқыштармен қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдауды және осыдан кейін ғана экспортқа жөнелтуді тапсыруды сұрады.
Егінді сақтау үшін егістіктерді химиялық өңдеуді уақытылы жүргізу қажет. Осы мақсаттар үшін мемлекет пестицидтердің құнын 50% мөлшерінде субсидиялау түрінде қолдау көрсетеді, бұл қолайлы фитосанитариялық жағдайды сақтауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар министр бұқаралық ақпарат құралдарында жиі кездесетін - ерекше қауіпті класқа жатпайтын түрлі зиянкестердің таралу ошақтарының пайда болу мәселесіне тоқталып өтті. Бұған мысал ретінде рапс жапырақ қоңызының ошағын айтуға болады. Мұндай зиянкестер бойынша күресті ауыл шаруашылығы өндірушілерінің өздері жүргізуі тиіс, бұл ретте препараттар субсидиялауға жатады. Осындай жағдайларда жергілікті атқарушы органдар түсіндіру жұмыстарын кеңінен жүргізуі қажет.
Бұдан басқа, шегірткелермен күресуге де ерекше назар аудару керек.
2023 жылғы маусымда шегірткелердің таралу аумағының үлкен болуына байланысты, биыл 2,5 млн га алаңда химиялық өңдеу жұмыстарын жүргізу жоспарлануда", - деді А. Сапаров.
Оның айтуынша, ең көбі Ақтөбе облысында - 784 мың гектар, Қостанай облысында - 775 мың гектар және Түркістан облысында - 272 мың гектар алаңда таралады деп күтілуде.
Министрдің айтуынша, өңдеуді жүргізуге арналған барлық қажетті ресурстар бар. Биыл үйірлі шегірткелермен күресуге республикалық бюджеттен 8,1 млрд теңге бөлінді. Қазіргі уақытта шегірткелермен күресу үшін пестицидтер қоры уақытылы сатып алынды. Сонымен қатар шекара маңындағы аумақтардағы шегірткелер бойынша жағдай үнемі қадағаланып отырады.
Өткен жылғы жағдайды болдырмау мақсатында, әкімдіктер шегірткелерге қарсы күрес мәселелеріне өте мұқият және жауапкершілікпен қарауы керек", - деді А. Сапаров.
Министр егіс науқанын жүргізу үшін ауыл шаруашылығы құрылымдарында 150 мың трактор, шамамен 5 мың бірлік жоғары өнімді егіс кешені, 76 мың сепкіш, 219 мың топырақ өңдеу құралы бар екенін атап өтті.
Бүгінгі таңда өңірлердің ақпараты бойынша техниканың дайындығы шамамен 98%-ды құрайды, жаппай егіс жұмыстарының басталуына қарай бұл техника 100% дайын болуы керек", - деді ауыл шаруашылығы министрі.
Оның айтуынша, шаруаларды жеңілдетілген дизель отынымен қамтамасыз ету мақсатында бағасы литріне 250 теңгемен 376 мың тонна бөлінді, бұл нарықтық бағадан 15%-ға арзан.
Алайда, жергілікті жерлерде тиеп-жөнелту жұмысы өте баяу жүргізілуде, бүгінгі таңда 194 мың тонна жөнелтілді. Осыған байланысты, облыс әкімдіктері қысқа мерзімде жанар-жағармайды кестеге сәйкес жөнелтуді қамтамасыз етуі қажет.
Тағы бір маңызды мәселе - егіс жұмыстарын қаржыландыру. Премьер-Министрдің тапсырмаларына сәйкес, бюджетте көзделген қалған қаражатты аудару есебінен де, қосымша қаражат бөлу есебінен де көктемгі дала жұмыстарын қаржыландыру мәселелері шешілді.
Жалпы, биыл көктемгі дала жұмыстарын жеңілдетілген қаржыландыру 580 млрд теңгені құрайды, оның 400 млрд теңгесі қаржы институттарын тікелей субсидиялау тетігі бойынша жылдық таза 5%-бен шаруаларға несие ретінде берілетін қаражат", - деді Айдарбек Сапаров.
Министр Қаржы министрлігіне жоғарыда аталған субсидияларға Үкімет резервінен 60 млрд теңге көлемінде қаражат бөлу мәселесін жеделдетуді тапсыруды сұрады.
Көктемгі науқанды өткізудің барлық мәселелері ерекше бақылауда. Үкімет басшысының тапсырмасы бойынша, жаппай егіс науқаны кезеңінде жергілікті жерлерде жұмыстарды үйлестіру үшін министрліктің қызметкерлері өңірлерге барады. Тиісті график жасалды", - деді А. Сапаров.
Сонымен қатар барлық проблемалық мәселелер барлық мүдделі тараптарды тарта отырып, Министрліктің жедел штабының отырыстарында қаралады және шешіледі.
Қабылданған шаралар егіс науқанын сапалы әрі оңтайлы агротехникалық мерзімде жүргізуге мүмкіндік береді", - деп түйіндеді А. Сапаров.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Шымкент және Қызылорда әуежайларында жаңа жолаушылар терминалдарының құрылысы аяқталуға жақын
Сурет: gov.kz
Шымкент және Қызылорда әуежайларында жаңа жолаушылар терминалдарының құрылысы аяқталуға жақын, деп хабарлайды ҚР Көлік министрлігінің баспасөз қызметінен.
Көлік министрі Марат Қарабаев ел өңірлеріне жұмыс сапары аясында Шымкент және Қызылорда әуежайларында жаңа жолаушылар терминалдарының құрылыс барысымен танысты. Құрылыс-монтаждау жұмыстары аяқталуға жақын. Құрылыс жұмыстарының соңғы кезеңі аяқталғаннан кейін жаңа терминалдар халық игілігіне пайдалануға беріледі.
Жаңа жолаушылар терминалдары жеке инвестициялар есебінен салынып жатыр.
Мәселен, Шымкент қаласы әуежайы жаңа терминалының қызмет көрсету аумағы 40 мың шаршы метрді құрайды. Ал өткізу қабілеті жылына 800 мыңнан 6 миллион жолаушыға дейін ұлғаймақ. Мұнда багажды тіркеу мен өңдеудің автоматтандырылған жүйесі, телескопиялық траптар және т.б. қызмет түрлері қарастырылған.
Қызылорда әуежайы жаңа терминалының жалпы ауданы 7,5 мың шаршы метрді құрайды. Терминал қолданысқа тапсырылған соң өткізу қабілеті жылына 300 мыңнан 2 миллион жолаушыға дейін артады. Жаңа жолаушылар терминалы сапа мен қауіпсіздіктің халықаралық стандарттарына сәйкес. Бұл халықаралық рейстердің ашылуына ықпал етпек.
Сонымен қатар, ҚР көлік министрі Марат Қарабаев Шымкент қаласындағы индустриялық аймақ аумағында орналасқан сауда-логистикалық орталығына барды. Бұл нысан "А+" классындағы кез-келген жүкті сақтауға мүмкіндік беретін заманауи қойма.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Су тасқынынан зардап шеккен шағын және орта бизнес қандай өтемақы ала алатындығы белгілі болды
Сурет: gov.kz
Су тасқынынан зардап шеккен шағын және орта бизнес қандай өтемақы ала алатындығы белгілі болды, деп хабарлайды ҚР Экономика министрлігінің баспасөз қызметінен.
Ұлттық экономика министрлігі Қаржы министрлігімен, "Атамекен" ҰКП-мен және зардап шеккен өңірлердің әкімдіктерімен бірлесіп 2024 жылғы су тасқынының салдарынан шағын және орта бизнес субъектілеріне (бұдан әрі - ШОБ) келтірілген мүліктік шығындарды өтеу қағидаларын әзірледі.
Төлемдерін сақтандыру ұйымдары жүзеге асыратын сақтандырылған мүлікті қоспағанда, шағын және орта бизнес субъектілерінің жоғалған немесе бүлінген мүлкі үшін өтемақы беріледі.
Келесі шығындар өтелуге жатады:
Жылжымайтын мүлік (ғимараттар, құрылыстар, жабдықтар) - ұсынылған ақаулық ведомосі, жобалау-сметалық және сметалық құжаттама бойынша.
Тауарлық-материалдық құндылықтар, негізгі құралдар (жылжымайтын мүлікті қоспағанда) - айналымның не кәсіпкерлік субъектісі табысының орташа айлық сомасына байланысты Мемлекеттік кірістер органдарының мәліметтері негізінде.
Жылжымалы мүлік - қалпына келтіру жөндеу сметасына сәйкес, мүлікті бағалау туралы есеп бойынша.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.