БҚДА жанар-жағармай нарығында толық монополия туралы мәлімдеді
Экономиканы монополиядан арылту бойынша БҚДА жүргізіп жатқан жұмыс шеңберінде теріс тренд, яғни тауар нарықтарында мемлекеттің қатысуының өсуі байқалады, басқаша айтқанда, мемлекеттік монополия орнауда
Астана. 20 сәуір. KAZAKHSTAN TODAY - Форумда бастап берген ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Төрағасы Марат Омаров іс-шара монополияға қарсы ведомстволар, мемлекеттік органдар, сарапшылар қауымдастығы мен бизнес арасында бәсекелестікті қорғау және монополияға қарсы реттеу мәселелері бойынша практикалық тәжірибе мен білім алмасуға арналған кәсіби алаң болып екенін атап өтті, деп хабарлайды ведомствоның баспасөз қызметі.
Экономиканы монополиядан арылту бойынша БҚДА жүргізіп жатқан жұмыс шеңберінде теріс тренд, яғни тауар нарықтарында мемлекеттің қатысуының өсуі байқалады, басқаша айтқанда, мемлекеттік монополия орнауда.
Мемлекеттің бизнеске қатысуы айтарлықтай кеңейіп келеді, дегенмен ол тек азаюы керек, тіпті ол бұрын болмаған салаларда да. Бұл тіпті әр адамның күнделікті өмірінде нарықтарда да бар", - дегенді қоса кетті Марат Омаров.
ЖЖМ көтерме нарығының 80% - мұнай саласында өндіруден бастап ЖЖМ сатуға дейін мемлекет ҚазМұнайГаз арқылы үстемдік етіп, бақылап келеді. Іс жүзінде толықтай нарықта монополия және тиімсіз басқару жүйесі, сондықтан онда тапшылық, қымбатшылық, нарықта қажетті бақылаудың болмауы және ресурстарға қол жеткізу мәселелері әлі де бар.
ҚазМұнайГаз ресурстарының ашық және тиісті бөлінуін қамтамасыз ету үшін өтінімдерді қабылдау және іріктеу шарттарымен негізгі қуатқа тең қол жеткізу қағидалары қабылданатын болады. Осы мақсатта биржалық сауда-саттықты ұлғайту жоспарланған. Мұнайды қайта өңдеуге қол жеткізуді шектеу мүмкіндіктерінің күшеюіне байланысты Инфрақұрылымға қол жеткізу ережелері де қабылданатын болады.
Әуе тасымалы нарығында сұраныс пен ұсынысты толық бақылайтын мемлекеттік компаниялар тобы - Ұлттық авиатасымалдаушы және онымен үлестес компаниялар басым. Мемлекеттің қатысуымен авиакомпаниялардың активтерін бөлу мәселесі әлі күнге дейін өз шешімін таппады.
Нәтижесінде, нарықтың қолданыстағы құрылымы баға бәсекелестігі, шығындарды оңтайландыру үшін ынталандыруды азайтады. Бұл рейстердің жүйелі кешігуіне және бағаның өсуіне әкеледі, нәтижесінде тұтынушылар зардап шегеді.
Қолданылатын динамикалық баға монополиялық нарықтарда жұмыс істемейді. Мысалы, авиакомпанияның ең жоғары тарифі бір маршрут бойынша ең төменгі тарифтен 4,5 есе асатын кейстер бар (67 743 / 14 743 тг.). Сондықтан, қазіргі жағдайда нарыққа жаңа авиатасымалдаушыларға қол жеткізу үшін "Ашық аспан" режимін күшейту мәселесі қарастырылуда.
Телекоммуникация нарығы жоғары шоғырланған, мемлекеттің нарықтағы үлесі 75%-ға дейін өсті. Қазақтелеком да аукционда радиожиілік спектрін сатып алды. Негізі бұл бизнеске сатылуы керек мемлекеттік ресурс еді. Демек, "Мемлекет өзіне өзі сатты" деген сөз.
Монополияландыру клиент үшін бәсекелестік деңгейі мен қызмет көрсету сапасының төмендеуіне себеп болды. Қазір Байланыс қызметтеріне тарифтердің біржақты көтерілуіне байланысты шағымдар ағыны жүріп жатыр. Жекелеген тарифтік жоспарлар бойынша құны 2 есе өсті (Алтел, ағымдағы жылдың 13 наурызынан бастап 1 минут сөйлесу/SMS үшін құнның 9-дан 18 теңгеге дейін өсуі).
Еркін РЖС-ның болмауы, экономикалық кедергілер бәсекеге қабілетті ұялы байланыс нарығын қалпына келтіру перспективасын төмендетеді. Үкіметтің бір ұялы байланыс операторын бөлу жоспары бар, бірақ әзірге оны іске асырудың нақты механизмі жоқ, өкінішке орай. Сондай-ақ, жеке операторлардың, мысалы, IT нарықтарында, аралас нарықтарға кіру әрекеттері байқалады.
Бүгінгі таңда Ұлттық инфрақұрылым операторы (ҚТЖ) мен жүк тасымалдаушыны ұйымдық - функционалдық бөлу, жеке тасымалдаушылардың инфрақұрылымға тең қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстары жоқ. Бұл теміржол тасымалының нақты бәсекеге қабілетті нарығын құрудың негізі.
Ұлттық жүк тасымалдаушы нарық үлесінің 95%-дан астамын алады және жеке тасымалдаушыларға қол жетімділік әлі де шектеулі. Магистральдық жол операторы өз компанияларына бірқатар артық мүмкіншіліктер берді. Ал бұл басқаларға тең жағдай жасауға кедергі. Магистральдық теміржол тарифтері өсуде. Өзінің ведомстволық бағынысты компанияларын толық мүмкіндіктерді таңу жайы жүріп жатыр.
ҚТЖ туралы айта отырып, БҚДА көп рет айтқан "Сары беттер ережелері", енді жұмыс істемейді. Сондай-ақ Кәсіпкерлік кодексінде күшін жоғалтқан 192-ші бап бар.
Мемлекеттік банк - Отбасы банкінің үлесі нарықтың 60%-дан астамын алып отыр. Екінші деңгейдегі банктердің тұрғын үй жинақтау жүйесіне қатысуына қолданыстағы тыйым салу және бюджеттік қаржыландыруға басымдықпен қол жеткізу осыған ықпал етеді. Бұл несие алушыларға шығындар тудырады. Бұл қызмет көрсету сапасы мен мерзімі, тұтынушыларға бағалау, нотариаттық және басқа да қызметтерді енгізу. Мұндай мысалдар әлі де көп, олар барлық маңызды салаларды қамтиды.
Сонымен қатар, бірыңғай операторлар санын одан әрі қысқарту бойынша жұмыстар жүргізілуде. 10 операторлық функциядан айыруды көздейтін түзетулер пакеті әзірленді. Бұл ұсыныстар Үкіметтің қарауына жіберілді.
Сонымен қатар, бүгінгі таңда заң деңгейінде арнайы құқық берілген, алдыңғы талдаумен қамтылмаған нарықтың өзге де субъектілері (барлығы 17) белгіленді. Олардың нарыққа әсерін бағалау үшін тиісті талдаулар жүргізіледі.
Бұрын жүргізілген талдау барысында белгіленген 17 операторды және 17 мемлекеттік монополия субъектісін реттеуді көздейтін мемлекеттік монополиялар субъектілерінің тізілімі, арнайы құқықтар бекітілді. Тізілім Агенттіктің сайтында жарияланған.
Дәрілік заттар нарығында СК- Фармация атты мемлекеттік оператор бар. Қазіргі уақытта дәрі-дәрмек бағасын толық мемлекеттік реттеу жүзеге асырылуды. Сондықтан препараттарға барлығына қолжетімді емес және картелизация бар.ъ
БҚДА кезең-кезеңмен реттеуді бастады, бірақ фармацевтикалық нарықтың әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, бәсекелестіктің даму деңгейін, дженериктердің болуын және т.б. ескере отырып, бұл мәселені жан-жақты қарау қажет. Ағымдағы жылы реттеудің бірінші кезеңі басталды- бұл бір ХПА шеңберінде 3-тен астам сауда атауларын өндірушілері бар 376 рецептсіз сатылатын препараттар.
Келесі кезең 2023-2024 жылдарға жоспарланған - бұл коммерциялық сегменттегі барлық басқа рецептсіз дәрі - дәрмектер және 2024-2025 жылдардағы соңғы кезең-коммерциялық сегменттегі рецепт бойынша дәрі-дәрмектерді реттеу.
Жалпы, БҚДА былтырғыдай, жекешелендіруді және бәсекелестік ортаға беруді жалғыз нұсқа ретінде ұсынады.
БҚДА жыл сайын Үкіметке ұсыныстар жібереді, бірақ, өкінішке қарай, ұсыныстар тізімі жыл сайын азайып келеді. Бұл жекешелендірудің үшінші толқыны және нақты нарықтық экономиканы құрудың соңғы мүмкіндігі. Осыған байланысты оны тиімді іске асыру қажет.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
тақырып бойынша жаңалықтар
Ұлттық Банк мамыр айында Ұлттық қордан 850 млн долларға дейін сатуды жоспарлап отыр
Сәуір айының қорытындысы бойынша, теңге бағамы 1,1%-ға, яғни 1 АҚШ доллары үшін 442,05 теңгеге дейін нығайды. Қазақстан қор биржасында сауда-саттықтың орташа күндік көлемі бір айда 225 млн АҚШ долларынан 234 млн АҚШ долларына дейін ұлғайды. Сауда-саттықтың жалпы көлемі 5,1 млрд АҚШ долларын құрады, деп хабарлайды ҚР ҰБ баспасөз қызметінен.
Ұлттық қордан республикалық бюджетке трансферттерді қамтамасыз ету үшін сәуірде 1 056 млн АҚШ долларына валюта сатылды. Ұлттық қордан сату үлесі жалпы сауда-саттық көлемінің 21%-ын және күніне 48 млн АҚШ долларынан аспайтын мөлшерді құрады. Ұлттық Банк Ұлттық қордың қаражатымен операциялар жүргізу кезінде нарықтағы бейтарап қағидатын сақтайды. Бұл шетел валютасын біркелкі қалыпта сатуды білдіреді. Мұндай тәжірибе Ұлттық қордағы операциялардың валюта нарығына әсерін барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Ұлттық Банк сәуірде БЖЗҚ зейнетақы активтерінің валюталық үлесін 30% деңгейінде ұстап тұру мақсатында биржадағы сауда-саттықта шетел валютасын сатып алуды жалғастырды. Оның жалпы сомасы 500 млн АҚШ долларын немесе нарықтың жалпы көлемінің шамамен 10%-ын құрады.
Ұлттық Банк сәуірде валюталық интервенциялар жүргізген жоқ.
Республикалық бюджетке трансферттер бөлуге Үкіметтің алдын ала болжамды өтінімдері бойынша 2024 жылғы мамырда Ұлттық Банк Ұлттық қордан 750 млн АҚШ долларынан 850 млн АҚШ долларына дейінгі мөлшерде валюта сатылуын күтеді.
2024 жылғы мамырда БЖЗҚ зейнетақы активтерінің валюталық үлесін ұстап тұру үшін 450 млн АҚШ долларынан 500 млн АҚШ долларына дейінгі мөлшерде валюта сатып алу көзделген.
Ұлттық Банк ашықтық қағидаты аясында валюта нарығында жүргізілетін барлық операция туралы ақпаратты толық ашып көрсетеді. Қысқамерзімді перспективада теңгенің динамикасы нарыққа қатысушылардың күтулеріне, тоқсандық салық төлемдеріне, әлемдік нарықтардағы ахуалға және геосаяси жағдайдың өзгеруіне байланысты болады. Ұлттық Банк теңгерімсіздіктің жинақталуын болдырмайтын және алтын-валюта резервтерінің сақталуын қамтамасыз ететін икемді бағам белгілеу режимін ұстана береді.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Сингапур Қазақстан экономикасына 1,4 млрд астам инвестиция салды
Сурет: akorda
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ақордада Сингапур Парламентінің спикері Сеа Киань Пен бастаған делегацияны қабылдады, деп хабарлайды Ақорданың баспасөз қызметінен.
Қазақстан мен Сингапур арасындағы тығыз қарым-қатынасты одан әрі кеңейтуді көздейтін кездесу достық рәуіште әрі нәтижелі өтті.
Біз - уақыт сынынан өткен сенімді серіктеспіз. Өзара байланыстарды нығайту үшін ауқымды жұмыс жүргізілді. Дегенмен алдымызға екі елдің ынтымақтастығын одан әрі дамытуға бағытталған биік мақсат қойып отырмыз", - деді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың пікірінше, халықаралық ынтымақтастықты арттыруда және мемлекеттер арасындағы диалогқа ықпал етуде парламенттік дипломатия аса маңызды рөл атқарады.
Президент бүгінде Қазақстанда 140-тан астам сингапурлық компания мен бірлескен кәсіпорын жұмыс істейтінін, олардың ел экономикасына құйған инвестициясының жалпы көлемі 1,4 миллиард доллардан асқанын атап өтті.
Өз кезегінде Сеа Киань Пен қонақжайлық танытқан Қасым-Жомарт Тоқаевқа ризашылығын білдіріп, екі елдің ынтымақтастығын тереңдету үшін мол әлеует бар екенін айтты.
Кездесуде экономикалық және инвестициялық ықпалдастық перспективаларына баса назар аударылды. Сонымен қатар өңірлік және халықаралық күн тәртібіндегі мәселелер талқыланды.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.
Қазақстан трансауған темір жол құрылысына қатысуға дайын
Қазақстан трансауған темір жол құрылысына қатысуға дайын, деп хабарлайды ҚР Премьер-министрінің баспасөз қызметінен.
Қазақстандық делегацияның Ауғанстанға сапарындағы негізгі мәселелердің бірі - бірлескен көлік мүмкіндіктерін кеңейту. Қазақстан және Ауғанстан премьер-министрлерінің орынбасарлары Серік Жұманғарин мен Абдулании Барадардың 24 сәуірде өткен кездесуінде тараптар Орталық және Оңтүстік Азияны интеграциялау жобаларындағы ынтымақтастықты дамытуға өзара мүдделілік танытты.
Атап айтқанда, қазақстандық тараптың трансауғандық дәлізді дамыту жобаларын: Термез - Мазари-Шариф - Кабул - Пешавар және Герат - Кандагар - Спин-Булдак темір жолдарын салу жөніндегі жобаларды іске асыруға қатысуға дайындығы белгіленді. Жоба Орталық және Оңтүстік Азия елдері арасында жүктерді жеткізу уақытын 10 есеге қысқартуға, сондай-ақ жүктерді тасымалдау құнын төмендетуге мүмкіндік береді. Қазақстан темір жолдың жоғарғы құрылысына арналған материалдарды, өз өндірісінің шпалдары мен бекіткіштерін жеткізу арқылы трансауған магистралінің құрылысына қатысуға дайын.
Соңғы үш жылда Қазақстаннан Ауғанстанға экспорттық тасымалдау көлемі тұрақты түрде өсіп келеді: 2023 жылы темір жол арқылы тасымалдау көлемі 2,7 млн тоннаны құрады, оның 1,5 млн тоннасы - ұн және астық. Бұл 2021 жылғы деңгеймен салыстырғанда 14%-ға көп. Алдағы жылдарға арналған болжам - экспорттың 40%-ға ұлғаюы. Бұл ретте 2030 жылға қарай тасымалдардың 3 есе өсуі күтілуде.
Тараптар сондай-ақ елдер арасындағы әуе қатынасын қалпына келтіру мүмкіндіктерін талқылады. Қазақстан мен Ауғанстанның авиациялық билігі арасындағы өзара түсіністік туралы меморандум шеңберінде Тараптардың авиатасымалдаушылары аптасына 3 тұрақты жолаушылар жүк рейстерін орындауға құқылы. Қазақстандық тарап бұл мәселені Ауған авиакомпанияларынан өтінімдер түскен кезде қарауға дайын.
Өткен кездесуде "ҚТЖ" ҰК" АҚ өкілдері экспорттық және транзиттік жобаларды таныстырды.
Бүгінде Қазақстаннан Өзбекстан, Ауғанстан, Пәкістан арқылы және одан әрі теңіз арқылы БАӘ-дегі Джебель-Али портына дейін жаңа мультимодальды экспорттық бағыттарды ұйымдастыру бойынша пилоттық жоба басталды. Жаңа бағыт KTZ Express-тің қатысуымен ұйымдастырылды. Экспорттаушы - қазақстандық Bio Synergy co, жүктерді жеткізу бойынша серіктес - пәкістандық National Logistics Cell (NLC). Қазіргі уақытта Павлодар облысында жүк тиеу басталды. Бұл - алюминий силикатты қуыс микросфера. Алматыда жүк контейнерлерге тиеліп, пәкістандық серіктес машиналарына ауыстырылады. Әрі қарай автокөлікпен Өзбекстан мен Ауғанстан арқылы Пәкістанның Карачи портына дейін жеткізіледі. Ол жерден екі контейнер теңіз арқылы БАӘ-дегі Джебель-Али портына дейін жөнелтіледі", - деді "ҚТЖ" ҰК" АҚ басқарушы директоры Бауыржан Орынбасаров.
Оның айтуынша, жүктерді межелі жерге жеткізудің күтілетін мерзімі-шамамен 20-25 күн. Пилоттық жобаны сәтті іске асыру кезінде осы бағыттың белсенді дамуы және жаңа бағыт бойынша жүк ағынының едәуір көлемін тарту күтіледі.
Сол күні Серік Жұманғариннің Ауғанстанның Сыртқы істер министрі Амир Муттакимен және сауда және өнеркәсіп министрі Нұриддин Азизимен кездесулері өтті.
Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.