24.01.2025, 14:51 105626

Қазақстанда балаларды қорғау үшін қандай заңдар қабылданды

Бүгінде елімізде 6,8 млн бала тұрады, бұл халықтың үштен бірін құрайды. 2024 жылдың қорытындысы бойынша құқықтық базаны нығайту бойынша үш негізгі заң қабылданды және біздің кішкентай азаматтарымызды қорғау үшін пәрменді тетіктер енгізілді, деп хабарлайды Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігінің баспасөз қызметінен.

Білім беру және тәлімгерлік мәселелері бойынша қабылданған ҚР Заңының маңызды бастамасы - ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды қоғамға бейімдеу үшін тәлімгерлер институтын құру болды. Бүгінгі таңда 330-дан астам бала қажетті қолдау алуда.

Әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша ҚР Заңындағы негізгі шаралардың бірі - балаларға қатысты құқық бұзушылықтар үшін жазаны қатаңдату және кәмелетке толмағандарға жәбір көрсеткені үшін әкімшілік жауапкершілікті енгізу болды. Жасөспірімдердің қауіпсіздігін күшейту мақсатында балаларды қоғамдық көліктен түсіріп кетуге тыйым салынды.

2025 жылдан бастап мектептер мен колледждерде республикалық бірыңғай "111" байланыс орталығына жедел хабарласа алатын QR-кодтар енгізілді. Биылғы жылдың қаңтар айындағы мәлімет бойынша байланыс орталығына 17 400 бала жүгінген.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградалар, білім беру және бала құқықтарын қорғау мәселелері бойынша қабылданған үшінші Заңында кәсіби қабылдаушы отбасыларды құру және жетім балаларға арналған жағдайларды жақсарту бойынша нормалар қарастырылған.

Бүгінгі таңда жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған балалардың 82%-ы қазақстандық отбасыларда тәрбиеленуде. 2024 жылдың қорытындысы бойынша тағы 3 мыңнан астам бала жаңа отбасын тапты.

2025 жылдан бастап отбасылық орналастырудың жаңа түрі - кәсіби қабылдаушы отбасылар енгізілмек. Бұл бастама қиын өмірлік жағдайға тап болған балаларға қамқорлық көрсетіп, оларға үй жағдайында қолайлы орта құру мақсатында жүзеге асырылады.

Ақпаратты пайдаланған жағдайда Kazakhstan Today ақпараттық агенттігіне гиперсілтеме жасау міндетті. Kazakhstan Today Ақпараттық агенттігінің материалдарына авторлық құқық.

тақырып бойынша жаңалықтар

30.12.2025, 20:36 1786

Мемлекет басшысы жаңа заңға қол қойды: зорлық-зомбылыққа ұшыраған балаларға көмек көрсету кабинеттері ашылады

Мемлекет басшысы бала құқықтарын қорғау саласына ауқымды өзгерістер енгізетін ""Құқық бұзушылық профилактикасы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды. Заң кәмелетке толмағандар арасындағы және оларға қарсы жасалатын құқық бұзушылықтардың уақытылы алдын алудан бастап, шұғыл көмек инфрақұрылымын құруға, өңірлік бала құқықтарын қорғау жөніндегі басқармаларын ашуға және бала құқықтарын қорғау саласындағы заңнаманы бұзғаны үшін лауазымды тұлғалардың дербес жауапкершілігін күшейтуге арналған, деп хабарлайды Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігінің баспасөз қызметінен.

Барлық негізгі нормалар ҚР Бала құқықтары жөніндегі уәкілмен және депутаттық корпуспен бірлесіп әзірленді.

Заң аясындағы маңызды жаңашылдықтың бірі - елімізде зорлық-зомбылықтан зардап шеккен балаларға көмек көрсету кабинеттерінің ашылуы. Мұнда кәмелетке толмағандарға "бір терезе" қағидатымен кешенді қолдау көрсетіледі.

Балаға қолайлы жағдайда алғашқы психологиялық көмек , сот-медициналық сараптама жүргізу, бейінді мамандардың қатысуымен сауалнама алу сияқты кешенді шаралар қарастырылған. Бұл баланың көптеген ұйымдарға бару қажеттілігін жойып, оның психологиялық тұрғыдан қайта жарақат алуына жол бермейді.

Сонымен бірге білім беру ұйымдарында "баса назар аударуды қажет ететін кәмелетке толмағандарды педагогикалық сүйемелдеу" институты енгізіледі. Бұл шара құқық бұзушылықтардың уақытылы алдын алуға және балаларға дер кезінде көмек көрсетуге арналған.

Сондай-ақ Заңда балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың бірыңғай вертикалін құру үшін өңірлік Балалардың құқықтарын қорғау басқармаларын ашу көзделген. Жаңа құрылымдар үйлестіру жұмыстарына, алдын алу шараларына, жедел қорғауға және "тәуекел тобындағы" балаларға көмек көрсетуге жауапты болады.

Жаңа нормаларды іске асыру мақсатында тиісті қағидалар бекітіледі.

29.12.2025, 21:42 21286

Республикалық үшжақты комиссия еңбек саласындағы қатердің алдын алу шараларын күшейтуде

Сурет: primeminister.kz

Премьер-министрдің орынбасары - мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаеваның төрағалығымен әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі Республикалық үшжақты комиссияның отырысы өтті, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.

Жиын барысында қатысушылар еңбек саласындағы қазіргі ахуалды және саладағы қатерді ерте анықтау тетіктерін талқылады. Мониторинг 96 373 кәсіпорын енген Еңбек тәуекелдерінің картасы арқылы жүзеге асырылады, оның ішінде 1 783 кәсіпорын ерекше бақылауда тұр. Жүйе енгізілген сәттен бастап 3,2 мың ұйым қаупі жоғары санатынан шығарылды, бұл 100 мыңнан астам қызметкерді қамтиды.

Сондай-ақ еңбекті қорғау және өндірістік жарақаттың алдын алу мәселелері қаралды. Жалпы көрсеткіштердің төмендеуіне қарамастан, бірқатар салалар мен өңірлерде профилактикалық жұмысты күшейтуді талап ететін қатер әлі де бар.

Премьер-министрдің орынбасары білім беру жүйесі мен еңбек нарығы арасындағы өзара байланысты нығайтуға, оның ішінде Enbek.kz платформасы арқылы студенттердің кәсіби тәжірибесін ұйымдастыру мәселелеріне ерекше назар аударды. Отырыс соңында Республикалық үшжақты комиссияның 2026 жылға арналған жұмыс жоспары бекітілді.

Жиын қорытындысы бойынша салалық мемлекеттік органдарға әлеуметтік-еңбек қаупі жоғары кәсіпорындарға мониторингті күшейту, ведомствоаралық деректер алмасу бойынша жұмысты жандандыру, сондай-ақ кәсіпорын басшыларының жеке жауапкершілігін арттыру арқылы өндірістік жарақаттың алдын алу шараларын күшейту тапсырылды.

29.12.2025, 19:55 866

Мемлекет басшысы Қауіпсіздік Кеңесінің отырысын өткізді

Сурет: Akorda

Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің ұлттық энергетикалық жүйенің орнықтылығына арналған отырысы өтті, деп хабарлайды Ақорданың баспасөз қызметінен.

Жиында Энергетика министрі Ерлан Ақкенженов ,Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітов және бірқатар мемлекеттік органдардың басшылары баяндама жасады.

Президент энергетикалық қауіпсіздік еліміздің тәуелсіздігі мен экономикалық орнықтылығын қамтамасыз ететінін атап өтті.

Бүгінде Қазақстанның электр қуатын өндіруге қажетті ресурстары жеткілікті. Дегенмен сұраныстың ұдайы артуы қуат көздерін ұтымды әрі оңтайлы пайдалануды талап етеді.

Кеңесте отандық электр қуатын қажеттілікке қарай икемдеп өндіру мәселесі қозғалды. Соның ішінде газ генерациясы, энергия сақтау жүйелерін дамыту жоспарларымен қатар гидроэнергетиканың әлеуеті өзекті саналады.

Мемлекет басшысының айтуынша, аграрлық секторға, өнеркәсіп пен экономиканың басқа да салаларына су үнемдеу технологияларын кеңінен енгізу маңызды.

Сонымен қатар саланың ғылыми-техникалық және кадрлық жай-күйіне айрықша назар аударылды. Кәсіби кадрларды даярлау гидроэнергетика бағытындағы ғылыми-зерттеу базасын дамыту үшін де керек.

Жиын соңында Үкіметке және өңір әкімдеріне отандық энергетика жүйесінің тұрақтылығына қатысты мәселелерді жан-жақты шешу тапсырылды.

29.12.2025, 19:40 52451

Әкімдіктер туристік нысандарға арналған жерлердің мақсатты пайдаланылуын бақылайтын болады

Мәжіліс депутаттары бастамашы болған туристік сала мен балалар спортын қолдау туралы заң екінші оқылымда қабылданды. Түзетулер ишкі туризмді дамытуға, туристические саланы мемлекеттік қолдау тетіктерін одан әрі жетілдіруге бағытталған, деп хабарлайды ҚР Парламенті Мәжілисі.

Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы" заңға уәкілетти органның:

Ел ішінде кәмелетке толмаған жолаушыларды әуе көлігімен тасымалдау үшін туристік өнімге кіретін билет бағасын субсидиялауға құқылы туристік өнімге;
келу туризмі саласындағы туристік оратороператордың шығындарын субсидиялау мөлшеріне;
туристерді орналастыру орындарын, визит-орталықтарды салу, реконструкциялау кезінде кәсіпкерликікі субъектлері шығындарының бір бөлигін өтеуге қойылатын талаптарын анықтау құзыреттерін нақтылауға бахытталған түзетулер англізіледі.

Сонымен қатар әкімдіктерге мемлекеттік қолдау арқылы құрылған немесе жаңғыртылған туристік инфрақұрылым нысандарын кәсіпкерлердің иеліктен шығарылмауын, ониң мақсатты пайдаланылуын бақылау сынды жаңа өкілеттіктер беріледі. Оған туристік орындар, визит-орталықтары, тау шаңғысы курорттарына арналған жабдықтар мен техника, сондай-ақ жол бойындағы қызмет көрсету нысандары кіреді.

Әкімдіктерге басым туристік аймақтардың шекараларын анықтау бойынша жаңа өкілеттіктер беру оларға аймақтық ерекшеліктерді, туристік әлеутті және осы аймақтардың инфрақұрылымдық дайындығын ескеруге мүмкіндик береди. Бұл жаждет деңгейде туризма кешенді әрі теңгерімді түрде дамытуды қамтамасыз етеді.

29.12.2025, 09:02 64221

2026 жылы Қазақстанда зейнетақылар мен жәрдемақылар қаншалықты өседі

2026-2028 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы" Заңда 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік жәрдемақылардың барлық түрін, базалық және ынтымақты зейнетақыларды ҚР Ұлттық Банкі айқындайтын инфляцияның болжамды деңгейіне сәйкес 10%-ға арттыру көзделген, деп хабарлайды Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің баспасөз қызметінен.

Бұдан басқа, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2023 жылдан бастап бес жыл ішінде ең төменгі базалық зейнетақыны ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70%-ына дейін, ал ең жоғарғысын 120%-ға дейін жыл сайын кезең-кезеңімен арттыру жүзеге асырылуда.

Мәселен, 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап базалық зейнетақының ең төменгі мөлшері 35 596 теңгені (ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70%-ы), ең жоғары мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінің 110%-ынан 118%-ына дейін артып, 60 005 теңгені құрайды.

Мысалы, 2019 жылы зейнеткерлік демалысқа шыққан 70 жастағы зейнеткердің бюджеттен төленетін зейнетақысының мөлшері 2025 жылы 171 588 теңгені құрады, оның ішінде базалық зейнетақы төлемі - 50 851 теңге, ынтымақты зейнетақы - 120 737 теңге. 2026 жылғы 1 қаңтардағы арттыруды ескере отырып, осы зейнеткер үшін зейнетақының жалпы сомасы 192 816 теңгеге дейін ұлғаяды, оның ішінде базалық зейнетақы - 60 005 теңгені, ынтымақты зейнетақы - 132 811 теңгені құрайды. Аталған сомаларға БЖЗҚ төлемдері кірмейтінін атап өткен жөн.

2026 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік жәрдемақылар мөлшерінің ұлғаюына бірнеше мысал:

1, 2, 3 бала туғанда берілетін жәрдемақы 149 416 теңгеден 164 350 теңгеге дейін, 4 және одан да көп бала туғанда - 247 716 теңгеден 272 475 теңгеге дейін ұлғаяды;
мөлшері бала санына байланысты көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақы 4 баласы бар отбасылар үшін 63 030 теңгеден 69 330 теңгеге дейін, 10 баласы барларға - 157 280 теңгеден 173 000 теңгеге дейін ұлғаяды;
I топтағы мүгедектігі бар адамдарға арналған жәрдемақы 101 702 теңгеден 111 872 теңгеге дейін, II топтағыларға - 81 362 теңгеден 89 498 теңгеге дейін, III топтағыларға - 55 474 теңгеден 61 021 теңгеге дейін ұлғаяды.

Сондай-ақ Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі - МӘСҚ) төленетін асыраушысынан айырылу және еңбек ету қабілетінен айырылу бойынша төлемдер де 10%-ға артады. Бұл төлемдер міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыларға бюджеттен төленетін мемлекеттік жәрдемақыларға қосымша жүзеге асырылады.

Төлемдердің мөлшері жеке дара болып табылады және соңғы 2 жылда МӘСҚ-қа әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табысқа, еңбек ету қабілетінен айырылу коэффициенттеріне, асырауындағы адамдар санына, міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтіліне және табысты алмастыруға байланысты болады.

29.12.2025, 08:24 21521

Астанада әлеуметтік саланы кешенді дамытудың басымдықтары талқыланды

Сурет: primeminister.kz

Қазақстан Республикасы Прьемер-министрінің орынбасары - мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаеваның төрағалығымен Астана қаласы әкімдігінде қала активі мен Қоғамдық кеңес мүшелері қатысқан кеңейтілген отырыс өтті. Жиында елордадағы әлеуметтік саланың жағдайы мен Мемлекет басшысының елордада өмір сүру сапасын арттыру бойынша тапсырмасының орындалу барысы талқыланды, деп хабарлайды Үкіметтің баспасөз қызметінен.

Отырыс барысында Астана қаласының әкімі Жеңіс Қасымбек халық санының тұрақты өсуі қала инфрақұрылымына жаңа міндеттер қойып, алдын ала жоспарлауды қажет ететінін жеткізді.

1 қарашадағы есеп бойынша, Астана халқының саны 1 622 245 адамға жеткен. Жыл басынан бері халық саны 93 542 адамға артқан, оның ішінде 17 265 адам табиғи өсім есебінен, ал 76 277 адам көші-қон арқылы тіркелген. Халық саны 6,12% өсіп, жыл сайынғы көші-қон ағыны шамамен 100 мың адамға жеткен. Бұл жағдай денсаулық сақтау, білім беру, жұмыспен қамту және әлеуметтік қолдау жүйелеріне түсетін жүктемені айтарлықтай арттырып отыр.

Жиында денсаулық сақтау жүйесін дамытуға ерекше назар аударылды. ҚР денсаулық сақтау бірінші вице-министрі Тимур Сұлтанғазиевтің мәліметінше, елордада 277 медициналық ұйым жұмыс істейді. Ғимараттардың тозу деңгейі - 14,7%, медициналық техникамен қамтылуы - 82,4% (ел бойынша орташа көрсеткіш - 86,7%). Сонымен қатар салада кадр тапшылығы мәселесі әлі де өзекті. Қазіргі демографиялық жағдайда перзентханалар мен перинаталдық орталықтарға да көңіл бөлу қажет. Соңғы 10 жылда елордадағы босану саны 45%-ға артқан.

Аида Балаева нақты бағытталған медициналық көмек көрсетудің маңызын сөз етті.

Медицина бақылаусыз жағдайда жұмыс істей алмайды. Көмек пен қызметтер нақты бағытталуы тиіс. Басқарушылық шешімдер жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз етіп, азаматтарға қызмет сапасының жақсаруына ықпал етуі тиіс", - деді ол.

Халық санының тұрақты өсуі мен көші-қон белсенділігі білім беру саласына да әсер етіп жатыр. ҚР оқу-ағарту министрі Жұлдыз Сүлейменованың айтуынша, елордада шамамен 200 орта білім беру ұйымы жұмыс істейді, онда 300 мыңнан астам оқушы бар. Жыл сайын оқушылар саны 10-12 мың балаға артып келеді.

Сонымен қатар салада бірқатар қиындық та бар. Атап айтсақ, жекеменшік мектептердегі кадр тапшылығы мен инфрақұрылым мәселесі. 2025 жылы жекеменшік мектептерді қаржыландыруға 272 млрд теңге бөлінген, бұл білім беру қызметтерінің ашықтығын, стандарттарға сәйкестігін және сапасын арттыру міндетін айқындайды.

Ерекше назар мектепке дейінгі және бастауыш білім беру жүйесіне аударылды. Жиын қатысушылары педагогтерді даярлау сапасын арттырудың, сонымен бірге мұғалімдерге түсетін артық әкімшілік жүктемені азайтудың маңызды екенін атап өтті.

Инфрақұрылым салып, заманауи техникамен жабдықтауға болады. Алайда сапа жоқ болса, нәтиже де болмайды. Бүгінгі балалар - ертеңгі қоғам. Президент көтерген бастамалар жауапты әрі белсенді азамат қалыптастыруға қызмет етуі қажет", - деді вице-премьер.

Сондай-ақ цифрландыру мен жасанды интеллект мұғалімді алмастыру үшін емес, оны қолдайтын құрал ретінде қажеттігі айтылды.

Астана ірі академиялық орталық мәртебесіне ие болғанымен, жоғары білім беру жүйесінде кадр даярлау бойынша құрылымдық мәселелер бар. Қаладағы 13 жоғары оқу орнында 105 мыңнан астам студент білім алады. Алайда гуманитарлық бағыттарда артықшылық болғанымен, инженерлік, IT, медицина және педагогика саласы бойынша тапшылық бар. ҚР ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбектің айтуынша, қабылдау жүйесін экономика сұранысымен тығыз байланыстыру, дуалды оқытуды дамыту және білім беру бағдарламаларын цифрландыру мен ЖИ-ді талаптарына сай жаңарту қажет.

Демографиялық өсім еңбек нарығы мен әлеуметтік қолдау жүйесіне де әсер етуде. ҚР еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпованың мәліметінше, елордадағы экономикалық белсенді халық саны 750 мыңнан асады. 2024-2025 жылдары қалаға 90 мыңнан астам адам келген, әлеуметтік қолдау алушылар саны 120 мыңға жуық. 2025 жылы 42 мыңнан астам адам жұмыспен қамтылды.

Сонымен қатар спорт және туризм инфрақұрылымы да қаралды. Астанада 800-ден астам спорт нысаны бар, олардың 60%-ға жуығы - жекеменшік. Инфрақұрылыммен қамтылу деңгейі 55-60% шамасында. Қала тұрғындарының 41%-ы спортпен жүйелі түрде айналысады, алайда жаңа тұрғын алаптарында жақын маңда қолжетімді спорт нысандары жеткіліксіз.

Премьер-министрдің орынбасары Аида Балаева жиынды қорытындылай келе, елорданың әлеуметтік дамуы демографиялық және көші-қон процестерін бағалауға негізделген кешенді шешімдерді қажет ететінін атап өтті.

Астана қаласының әкімдігі мен салалық мемлекеттік органдарға қызметтерді мақсатты жоспарлау мен қаржыландыру, кадр саясатын экономика сұранысына сай жүргізу, жаңа тұрғын алаптарында әлеуметтік инфрақұрылымды қолжетімді ету, бюджет қаражатының ашықтығын қамтамасыз ету және елорданың Қоғамдық кеңесімен өзара байланысты күшейту тапсырылды.

Сондай-ақ Астананың халқының қарқынды артуы кезінде тұрақты дамудың негізгі факторы нысандар мен бағдарламалардың саны емес, басқару сапасы екені ерекше атап өтілді.

Ең көп оқылғаны